CO TO JEST DYSLEKSJA I JAK SOBIE Z NIĄ RADZIĆ?

Dysleksja – to trudności w czytaniu, zaburzenia zarówno tempa  i techniki czytania, jak i stopnia rozumienia treści. Nie zależy od poziomu inteligencji dziecka ani też od kompetencji nauczyciela. Nie   jest   wynikiem  lenistwa  czy  złej  woli  ucznia.  Często  występuje 
z dysgrafią i dysortografią. Dysgrafia to niski poziom graficzny pisma (brzydkie, koślawe litery, trudności z utrzymaniem się w liniaturze, litery w wyrazach nierówne). Dysortografia to trudności   z opanowaniem poprawnej pisowni (dziecko popełnia błędy ortograficzne mimo dobrej znajomości zasad pisowni).

Jednym ze wskaźników dysleksji rozwojowej jest czas potrzebny do opanowania umiejętności czytania. W okresie nauczania początkowego (do końca klasy III) uczeń powinien opanować czytanie w takim stopniu, aby było ono nie tylko płynne (czytanie całymi zdaniami, ze zrozumieniem), ale stało się też „narzędziem” uczenia się innych przedmiotów. Jeśli trudności w czytaniu i pisaniu utrzymują się po wstępnym okresie nauczania, nie znikają pod wpływem zabiegów pedagogicznych i dodatkowej pomocy w nauce, przy czym nie stwierdza się opóźnień w rozwoju umysłowym dziecka, wówczas możemy mówić
o dysleksji rozwojowej.

Dysleksję   rozwojową   powodują   zaburzenia   spostrzegania   (analizy i syntezy wzrokowej), pamięci, wyobraźni, koordynacji wzrokowo – ruchowej, a nie wady wzroku spowodowane nieprawidłowym funkcjonowaniem aparatu optycznego. Skutkiem zaburzeń przetwarzania wizualnego nieprawidłowe jest spostrzeganie liter i wyrazów podczas czytania i ich błędne zapisywanie.

Dzieci dyslektyczne mylą często litery podobne względem kształtu (m=n, l=t=ł), litery podobne, lecz inaczej zlokalizowane w przestrzeni (p=b=d=g); zapominają litery rzadko występujące. Do pokonania tych trudności potrzebne są specjalne ćwiczenia w ramach zajęć określonych mianem terapii pedagogicznej. Niektóre dzieci dyslektyczne mogą mieć jednocześnie wadę wzroku. Jednakże nie jest ona jedyną i podstawową przyczyną ich trudności w opanowaniu czytania i pisania.

W wieku niemowlęcym i po niemowlęcym dzieci z tzw. ryzyka dysleksji wykazują opóźnienie w rozwoju mowy i rozwoju ruchowym. Później niż rówieśnicy wypowiadają pierwsze słowa. Ponadto są mało zręczne manualnie, nieporadne   w samoobsłudze, np.: myciu rąk, ubieraniu się, jedzeniu łyżką. Nie podejmują rysowania.

W wieku przedszkolnym (3 do 5 lat) dzieci takie wykazują:

-małą sprawność ruchową, niezaradność ruchów, niechęć do zabaw, kłopoty  z łapaniem piłki, rzucaniem do celu, trudności w nauce jazdy na rowerku trzykołowym,

-małą sprawność ruchu rąk; dziecko przejawia niechęć do czynności takich, jak np.: zapinanie guzików, sznurowanie butów, nawlekanie koralików na nitkę itp. Ogólnie niechętnie rysuje,

-słabą koordynację wzrokowo – ruchową; dziecku sprawiają trudność takie czynności, jak: budowanie z klocków, układanie,

-opóźniony rozwój lateralizacji – dziecko używa na zmianę raz jednej, raz drugiej ręki, a czasem obu,

-zaburzenia rozwoju spostrzegania wzrokowego i pamięci wzrokowej – dzieci  nieporadnie  rysują (rysunki  bogate  treściowo,  lecz prymitywne 
w formie), mają trudności w układaniu puzzli,

-opóźniony rozwój mowy.

W klasie „zerowej” u dzieci tzw. ryzyka dysleksji można zaobserwować następujące symptomy:

-obniżona sprawność ruchowa (dziecko słabo biega, skacze, ma trudności   z rzucaniem i chwytaniem piłki),

-trudności z wykonywaniem precyzyjnych ruchów w zakresie samoobsługi,

-opóźnianie rozwoju lateralizacji: pomimo prób ustalenia ręki dominującej, dziecko nada, jest oburęczne,

-opóźnienie  w schemacie  ciała  i  przestrzeni – dziecko  ma  trudności
w określeniu stron: lewa-prawa, nie potrafi określić kierunku: na lewo, na prawo od siebie,

-trudności z rysowaniem figur, odtwarzaniem figur geometrycznych, rysowaniem szlaczków,

-trudności z wyróżnieniem elementów z całości, myli litery o podobnych kształtach, no.: p-g-b-d, m-n, l-t-ł,

-trudności w różnicowaniu głosek podobnych dźwiękowo, np.: z-s, b-p, k-g, d-t

-trudności z wydzielaniem sylab i głosek ze słów,

-trudności z zapamiętaniem piosenek i wierszyków,

-trudności z wymową, wadliwa wymowa, błędy gramatyczne,

-przy pierwszych próbach czytania – przekręcanie wyrazów, nierozumienie przeczytanego tekstu.

Występowanie wszystkich wymienionych objawów u dziecka wskazuje, że jest ono dzieckiem tzw. ryzyka dysleksji.

W młodszym wieku szkolnym u dzieci tzw. ryzyka dysleksji nadal utrzymuje się:

-trudności z odróżnianiem prawej i lewej ręki, strony lewej i prawej,

-mała sprawność ruchowa całego ciała,

-zaburzona sprawność i koordynacja ruchowa rąk, dziecko brzydko pisze i rysuje, nie mieści się w liniaturze, zbyt mocno przyciska ołówek (długopis), jego ręka szybko się męczy,

-wadliwa wymowa,

-trudności z zapamiętywaniem,

-trudności w czytaniu: wolne tempo, słaba technika, słabe rozumienie tekstu,

-trudności z zapamiętaniem liter rzadziej występujących,

-mylenie liter podobnych pod względem kształtu (l-ł, m-n), mylenie liter podobnych, ale inaczej położonych w przestrzeni (p-b-d-g), popełnianie błędów nawet podczas przepisywania tekstów.

W wieku szkolnym (powyżej klasy IV) utrzymuje się wiele w/w objawów. Nauczanie będzie przynosiło pożądane efekty, jeżeli nie będzie opierało się na emocjach negatywnych: wstydzie, bezradności, strachu, ale na emocjach pozytywnych: wierze we własne siły i możliwości osiągania sukcesu.

Wskazówki dla rodziców jak pomóc dziecku:

·         starać się zrozumieć swoje dziecko, jego potrzeby, możliwości  i ograniczenia, aby zapobiec trudnościom szkolnym,

·         uważnie należy obserwować trudności dziecka w pisaniu
i czytaniu, a w przypadku wątpliwości, jak najszybciej skontaktować się  z nauczycielem,

·         nie traktować dziecka jakby było chore, niezdolne czy leniwe,

·         nie karać i nie wyśmiewać dziecka w nadziei, że zmobilizujemy je tym do pracy,

·         nie łudzić się, że dziecko „samo z tego wyrośnie”, „weźmie się
w garść” lub że ktoś je z tego „wyleczy”,

·        nie spodziewać się, że kłopoty dziecka pozbawionego specjalistycznej pomocy ograniczą się do czytania i pisania
i skończą się w młodszych klasach szkoły podstawowej,

·         nie ograniczać dziecku zajęć pozalekcyjnych, aby miało więcej czasu na naukę, ale i nie zwalniać go z systematycznych ćwiczeń,

·         nie zmuszać dziecka do rezygnowania z zabawy,

·         skłonić dziecko do wykonywania codziennych ćwiczeń (ok. 30 min.),

·         kontrolować  i  egzekwować  wykonanie  ćwiczeń,  chwalić
i nagradzać dziecko nie tyle za efekt jego pracy, ile za włożony
w nią wysiłek,

·         zaakceptować dziecko, stawiać mu wymagania dostosowane
do jego możliwości,

·         starać się być życzliwym i wyrozumiałym, wspierać dziecko       
w pokonywaniu trudności w pisaniu i czytaniu, dążyć do tego,
aby praca  z dzieckiem była przyjemna zarówno dla niego, jak
i rodzica.

Oprac. Anna Artwińska - Pawlus

Bibliografia:

1.      M. Bogdanowicz „O dysleksji, czyli specyficznych trudnościach w czytaniu
i pisaniu”. Lublin 1994.

2.      W. Brejnak, K. J. Zabłocki „Dysleksja w teorii i praktyce”. Warszawa 1999.

3.      W. Brejnak „Dysleksja”. Warszawa 2003.

4.      E. Gibas „Jak pracować z dzieckiem dyslektycznym”. Życie Szkoły 2002/7.

5.      M. Jankowska „Trudności ucznia w czytaniu i pisaniu”. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze 2000/1.

6.      I. Przeniczna „Dysleksja”. Edukacja Twojego Dziecka 20002/5.